اخبار غیبغیب به معنی مستور و پنهان ، در مقابل محسوس و مشهود بکار می‌رود و به هر چیزی که از قلمرو حواس ما بیرون باشد غیب می‌گویند، [۱]
حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۶۱۶، دمشق بیروت، دارالعلم الدار الشامیة، س۱۴۱۲ ق.
غیب در مقابل شهادت قرار دارد و مقصود از آن بخشی از حقایق عالم هستی است که از حوزه ادراک متعارف بشری خارج است.۱ - در قرآنقرآن کریم از حقایق غیبی فراوانی خبر داده و علاوه بر تبیین برخی مطالب غیبی پیرامون خداوند متعال و صفات جمال و جلال او، فرشتگان و اجنه ، برزخ و عالـم آخرت ، بهشت و جهنم و... خبر داده است. [۳]
سعدالدین تفتازانی، شرح المقاصد، ج۵، ص۳۶، قم انتشارات شریف رضی، س۱۴۰۹هـ.
۲ - جایگاه علمی واژهدر مورد اخبار غیب، بحث پیرامون آن دسته از خبرها و حوادثی است که در گذشته، حال و آینده می‌باشند و قرآن از آن‌ها به‌طور صحیح و قطعی خبر داده است و به اخبار از حوادث و سرگذشت امت‌های پیشین و پیامبران گذشته استدلال کرده است، [۴]
محمد هادی معرفت، تلخیص التمهید، ج۲، ص۲۳-۲۴، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چ دوم، س ۱۴۱۶ هـ ق.
که این داستان‌ها را قبل از این نه پیامبر و نه مردمی که در میان آنان بسر می‌بردند می‌دانستند.مانند خبر از مکنونات قلبی افراد در عصر پیامبر لذا پیامبر از آنچه در قلب منافقان و دیگران می‌گذشت خبر داشت و همین طور قرآن از وقایعی که در آینده قرار بود اتفاق بیفتد خبر می‌داد که با وجود نبود امکانات و سایل پیش بینی کننده در زمان خود بی نظیر بود. ۳ - اقسام۳.۱ - اخبار از گذشتگانالف) داستان چگونگی ولادت حضرت یحیی ؛ کفالت حضرت مریم به عهده زکریا بود یک روز که نزد مریم می‌رود، غذا ی پاکیزه‌ای نزدش می‌بیند آن هم میوه تابستان در فصل زمستان ، با تعجب می‌پرسد از کجا چنین خوراکی برایت فراهم شده؟ مریم می‌گوید خداوند، آن‌ها را برایم می‌فرستد و خداوند هر کس را بخواهد بدون حساب روزی می‌دهد. زکریا که همواره در حسرت نداشتن فرزند می‌سوخت از این حادثه امیدش قوت گرفته به دعا و تضرع و التماس می‌پردازد تا این‌که فرشتگان در محراب به وی مژده پسری می‌دهنـد که او از افراد پاک دامـن و از پیغمبران شایسته خواهـد شد، ولی چون زنش از آغاز نازا و خود پیری نود و چند ساله بود، [۵]
علامه طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۵۱-۵۲، ترجمه مترجمان، تحقیق: رضا ستوده، تهران: انتشارات فراهانی، س۱۳۶۰ ش، چ اول.
با شگفتی پرسید:«قَالَ رَبََّ أنََّی یَکُونُ لِی غُلام وَ قَد بَلَغَنِی الکِبَر و...» «پروردگارا! چگونه ممکن است فرزندی برای من باشد، در حالی که پیری به سراغ من آمده، و همسرم نازاست؟!» فرمود: «بدین گونه خداوند هر کاری را بخواهد انجام می‌دهد». ب) داستان ولادت حضرت عیسی ؛ مریم بعد از دریافت خبر، ناراحت شده گفت: «چگونه ممکن است فرزندی برای من باشد؟! در حالی که تا کنون انسانی با من تماس نداشته، و زن آلوده‌ای هم نبوده‌ام!» گفت: «مطلب همین است! پروردگارت فرموده: این کار بر من آسان است! (ما او را می‌آفرینیم، تا قدرت خویش را آشکار سازیم) و او را برای مردم نشانـه‌ای قـرار دهیــم و رحمتـی باشـد از سـوی ما! و ایـن امـری است پایان یافته». ۳.۲ - اخبار از مکنونات قلبی دیگرانقرآن از حوادث و وقایعی که در زمان پیامبر (ص) در شُرف واقع شدن بوده است خبر داده، مانند خبرهای غیبی قرآن از دسیسه‌های منافقان و دشمنان اسلام ؛ «أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوی ثُمَّ یَعُودُونَ...» «آیا ندیدی کسانی را که از نجوا (سخنان درگوشی) نهی شدند، سپس به کاری که از آن نهی شده بودند بازمی‌گردند و برای انجام گناه و تعدّی و نافرمانی رسول خدا به نجوا می‌پردازند و هنگامی که نزد تو می‌آیند تو را تحیّتی (و خوشامدی) می‌گویند که خدا به تو نگفته است، و در دل می‌گویند: چرا خداوند ما را بخاطر گفته‌هایمان عذاب نمی‌کند؟! جهنم برای آنان کافی اسـت، وارد آن می‌شـوند، و چه بد فرجامـی است!» ۳.۳ - اخبار از آیندهقرآن از حوادثی که پس از نزول آیات در زمان آینده رخ می‌دادند به روشنی پرده برداری کرده که می‌توان به مواردی چون خبر پیروزی روم بر فارس اشاره نمود، قرآن کریم «غُلِبَتِ الرُّومُ فی أَدْنَی الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ فی بِضْعِ سِنینَ..» «رومیان مغلوب شدند (و این شکست) در سرزمین نزدیکی رخ داد، امّا آنان پس از (این) مغلوبیّت، بزودی غلبه خواهند کرد». ۴ - فهرست منابع(۱) قرآن کریم. (۲) حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، دمشق بیروت، دارالعلم الدار الشامیة، س۱۴۱۲ ق. (۳) طوسی محمد بن حسن، الاقتصاد، تحقیق شیخ حسن سعید، قم مکتبه جامع مطبعه خیام، س۱۴۰۰هـ. (۴) سعدالدین تفتازانی، شرح المقاصد، قم انتشارات شریف رضی، س۱۴۰۹هـ. (۵) محمد هادی معرفت، تلخیص التمهید، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چ دوم، س ۱۴۱۶ هـ ق. (۶) علامه طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه مترجمان، تحقیق: رضا ستوده، تهران: انتشارات فراهانی، س۱۳۶۰ ش، چ اول. ۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پژوهشکده باقرالعلوم، برگرفته از مقاله «اخبار غیب». |